Dit artikel is origineel verschenen in de rubriek ‘Vraag het Vreekamp’, bij Villamedia.nl, op dinsdag 28 mei 2024
Bovenstaande vraag over de aantrekkingskracht van AI, die heel slim kunstmatig is gecreëerd door Big Tech, kreeg ik van o.a. Nina, Chris en Maarten.
“Het verhaal van AI wordt niet verteld door journalisten, maar door Big Tech,” zei Natalia Antelava, hoofdredacteur van Coda Story, in een panelgesprek tijdens het afgelopen Perugia Journalism Festival.
Brian Merchant van nieuwsbrief Blood in the Machine schetst de huidige situatie treffend: “De combinatie van wijdverspreide onzekerheid en de dominantie van het techdenken blijft voorlopig in dienst staan van de AI-bedrijven, die nog sterker leunen op mythologisering – veel meer dan bijvoorbeeld Microsoft die Office verkoopt of Apple die de nieuwste iPhone aanprijst. Met andere woorden, “AI” is grotendeels wat haar meesters ons vertellen dat het is, evenals hoeveel we ervoor kiezen om hen te geloven.”
Uit gemak, snel gewin of onwetendheid echoën veel journalisten de marketingagenda van AI-softwarebouwers. Zijn de verhalen enigszins kritisch, dan zijn ze overwegend reactief. Het grote publiek is zonder broodnodige nuance en duidelijke uitleg ondertussen bang geworden van AI, zo blijkt uit onderzoek van WAAG Society. Hoog tijd dus voor onze beroepsgroep om het frame over AI toe te eigenen. En geloof het of niet: we krijgen het tij mee.
AI, ML en algoritmes
Het label ‘AI’ wordt anno nu geplakt op alles dat ook maar enigszins software-gedreven is, zo betoogde Aaron Mirck. Maar wat is het nu precies? Heel kort: intelligentie is ondefinieerbaar. Hoe we dat kunstmatig bereiken? Geen serieuze wetenschapper die het weet. Medialab SETUP spreekt daarom liever van ‘dynamische statistiek’. Machine learning, de werkende vorm van AI, is wel uit te leggen. Marlies van der Wees, engineer bij DPG Media spreekt van “het proces waarbij computers leren aan de hand van voorbeelden, zonder dat er expliciete regels worden geprogrammeerd.” Een algoritme is niets meer dan een recept, een formule. Je hebt ingrediënten nodig: de data. Die volgen door mensen opgestelde (in code gevatte) regels. Dat leidt tot output: ‘dit is spam’, ‘groot risico op wanbetaling’ of ‘het blijft droog’. Niks ingewikkelds aan dus.
De techies willen het
De aantrekkingskracht rondom AI is heel slim kunstmatig gecreëerd door Big Tech. Microsoft, OpenAI en Anthropic hebben baat bij de hype, zodat ze nieuwe investeringen binnenhalen om hun systemen verder te verbeteren. Zo ontstaat een cyclus van nieuw uitgebrachte AI-modellen, ronkende persberichten en fanboy-retweets.
Deze piramidespelachtige constructie is nodig om de ongemakkelijke waarheid te verdoezelen: veel AI-systemen werken helemaal niet lekker. Maar, zo roepen de techies, dat wordt allemaal beter als we meer data en snellere computers krijgen.
Hun investeerders willen iets heel anders
Ga je je nog een laag dieper, dan blijkt dat het de rijkste investeerders niet meer om geld te doen is, maar om betere mensen te maken. De ontslagen engineer en ethica Timnit Gebru deed samen met Emile Torres onderzoek naar verschillende ideologieën die een aantal techmiljardairs aanhangen. De onderzoekers muntten de bundel TESCREAL. Voor veel AI-ontwikkelaars en investeerders blijken wereldproblemen en het leven van gewone mensen op korte termijn helemaal niet zo belangrijk.
Hun ideeen voor een superintelligentie zijn gestoeld op de eugenetica, een inmiddels gedebunkte, verderfelijke rassenleer waarmee Nazi’s hun ubermenschen probeerden te creeeren. Om je een idee te geven wie de sleutelfiguren zijn, of beter gezegd, waren: de veroordeelde Sam Bankman-Fried (een Effective Altruist, de ‘EA’ uit TESCREAL) en de pas ontslagen Nick Bostrom, filosoof aan het Oxford Future of Humanity Institute. Elon Musk’s belangrijkste filosoof is William McAskill, de grondlegger van het Long Termism. Je begrijpt ineens waarom Elon naar Mars wil en een breincomputer ontwikkelt.
Organisaties willen ‘het’ niet missen
Bedrijven en werknemers twijfelen ondertussen steeds vaker, hardop: waarom nu AI toepassen als het (nog) niet werkt? Volgens Gartner’s Hype Cycle, belanden we, na de Piek van Opgeblazen Verwachtingen, binnenkort in het Diepe Dal der Desillusie.
Dus Nina, Chris en Maarten, hier zijn vijf praktische tips waarmee jullie het narratief rondom AI bepalen:
1. ‘Wees als water.’
Garance Burke, onderzoeksjournalist bij AP schrijft: “Als journalisten kunnen we als water zijn. AI wordt ontwikkeld door mensen. Vinden we geen antwoorden via de voordeur, dan sijpelen we er onderdoor. Praat met mensen die, off the record, twijfels hebben over het instrument dat ze hebben ingezet. Vind daarnaast documenten zoals contracten die bewijzen dat een bewakingstechnologie of een voorspellend model publiek is ingezet.
Maarten Sukel, AI-afgestudeerde en engineer, mailde me: “Alsof er een nieuw medicijn wordt ontdekt en er vervolgens aan alleen een patiënt wordt gevraagd wat die er van vindt die zegt dat het niet werkt zou het niet erg sterke journalistiek zijn. In dat geval zou het toch ook logischer zijn om onderzoekers die het medicijn hebben uitgevonden of artsen om hun mening te vragen?”
2. Hanteer journalistieke basisvragen
Wat doen de systemen eigenlijk? Waar worden ze ingezet? Hoe goed presteren ze? Zijn ze gereguleerd? (Algorithm Watch is een partij die hier goed werk doet.)
3. Werk met these-antithese.
Dat iets zou kunnen, betekent niet dat het ook zal geschieden. Journalist Menno van den Bos biedt met wetenschappelijke inzichten en recent onderzoek nuance aan een wijdverspreide AI-angst – een vloedgolf aan synthetische desinformatie (NRC).
4. Follow meer dan the money alleen.
Dat iets gebeurt, betekent niet dat het van waarde is. Denk maar eens aan de weer verdwijnende flitsbezorger. Geld is niet de enige lens om te kijken naar impact. Beschrijf naast wie er profiteert van AI, ook wie potentieel benadeeld wordt.
5. Werk aan betere beeldvorming:
Figuurlijk:
In veel berichtgeving wordt aan AI menselijke emoties of capaciteiten toegedicht en gesuggereerd dat de software gedachten en gevoelens heeft, een soort menselijke invloed op de wereld uitoefent. Dit alles draagt niet bij aan het begrip van het publiek van wat deze technologieën daadwerkelijk doen en kunnen..
Letterlijk:
gebruik niet de visuele clichés of beelden die je keer op keer ziet bij artikelen over AI: mensachtige robots of de Hand van God (Zie onderzoek SETUP). Betere alternatieve en gratis fotodatabanken zijn Better images of AI, AIxDesign en visualising-ai van Google Deepmind.
Benut het momentum: de hype zij met ons!